Zbërthimi i një profili:
Nga Dr. Masar Kadiu, psikolog klinik
Pas leximit të librit elektronik “Krizë morale në BFI – nga skandali në skandal”, një dokument shqetësues dhe tronditës që paraqet degradimin sistematik të Bashkësisë Fetare Islame nën udhëheqjen e Shaqir Fetait, ndjeva nevojën profesionale për të bërë një analizë të karakterit dhe strukturës së personalitetit të njeriut që shfaqet në qendër të këtij rrëfimi. Jo për të ndëshkuar moralisht, por për të kuptuar rrënjët e devijimit dhe për të bërë të dukshëm mekanizmat psikikë që prodhojnë një lidership të tillë destruktiv.Nga një këndvështrim psikodinamik dhe klinik, ajo çfarë del në pah nuk është thjesht një njeri me mungesë kompetence, por një individ që përmban tipare të qarta të personalitetit antisocial – me shenja të forta të asaj që në psikologjinë klinike përkufizohet si personalitet me prirje psikopatike.
1. Narcizizmi i egër dhe delirët e madhështisë
Deklaratat e Shaqir Fetait, që i lexova këto ditë në disa portale kombëtare, si “u kenaqa duke ndejtur, punët po m’i bëjnë djemtë” dhe “të gjithë maturantët duhet të ëndërrojnë të bëhen reisul-ulema, përndryshe nuk kanë arritur asgjë në jetë” janë simptoma të qarta të një narcizizmi patologjik. Ai përjeton veten si qendër të padiskutueshme të universit të vet personal dhe institucional. Në vend që të inkurajojë zhvillimin profesional dhe diversitetin e roleve në komunitet, ai promovon një ideal të vetëm: imitimin e vetvetes, glorifikimin e vetvetes, ndjekjen e tij si model absolut.
Ky është një mekanizëm tipik i delirit të madhështisë – ku individi, për të kompensuar zbrazëtinë e brendshme dhe pasigurinë e thellë, projekton një version të rremë të vetes si figurë historike, udhëheqës i pakrahasueshëm, burim frymëzimi universal.
2. Mungesa e ndjeshmërisë dhe empatisë – shtylla themelore e personalitetit psikopati
Nga raportimet në libër dhe nga vetë retorika publike e Fetait, del në pah një mungesë totale ndjeshmërie ndaj pasojave që politikat, deklaratat apo veprimet e tij shkaktojnë te të tjerët. Të lësh maturantët e një institucioni fetar të besojnë se jeta e tyre ka kuptim vetëm nëse ndjekin pozitën tënde, është një akt manipulativ me ngjyrime të rënda etike dhe emocionale. Kjo shfaq një personalitet që nuk ndien ndjeshmëri për anën tjetër të dialogut – që i sheh njerëzit si mjete, jo si qëllime në vetvete.
Në terma klinikë, kjo përputhet me një nga elementet bazë të psikopatisë: mungesën e pendesës dhe ndjeshmërisë. I tilli nuk ndien faj; nuk ndien barrën e përgjegjësisë; përkundrazi, ai e përdor çdo situatë për të fuqizuar kontrollin e vet dhe për të dobësuar të tjerët emocionalisht.
3. Mekanizmi i instrumentalizimit – njerëzit si “vegla” për qëllime personale
Në psikologjinë klinike, një tjetër shenjë e qartë e strukturës psikopatike është tendenca për t’i trajtuar të tjerët si objekte për përdorim dhe jo si subjekte për bashkëpunim. Shaqir Fetai shfaq këtë prirje në mënyrë sistematike. Ai “kënaqet duke mos bërë asgjë”, sepse “djemtë e rinj po ia kryejnë punët” – jo për shkak të ndonjë delegimi profesional, por sepse ai i sheh ata si shërbëtorë që ekzistojnë vetëm për ta mbajtur atë në qendër.
Kjo formë e mbajtjes së pushtetit përmes një rrethi të ngushtë njerëzish të dobët, të paaftë dhe të varur emocionalisht është strategji klasike e individit me prirje psikopatike. Ata krijojnë rreth vetes një zonë komode mediokriteti, sepse vetë mediokriteti është garancia më e mirë që nuk do të sfidohen kurrë nga ndonjë mendje më e ndritur.
4. Zhveshja morale dhe destruktiviteti i brendshëm
Personazhi i përshkruar në këtë libër nuk është thjesht një udhëheqës i dështuar – ai është një shembull i asaj që Erich Fromm do ta quante karakter destruktiv. Ai nuk ka synim ta përmirësojë institucionin, por ta kontrollojë përmes dobësimit të tij. Prandaj edhe shpërndan mesazhe që rrënojnë idealin fetar, që e reduktojnë komunitetin në ndjekës të verbër të një figure të vetme, që i përmbysin vlerat tradicionale të përulësisë, dijes, sakrificës dhe shërbimit ndaj Zotit dhe njerëzve.
Prandaj, unë si profesionist i shëndetit mendor, them me bindje: këtu nuk kemi të bëjmë me një lider të deformuar nga pushteti, por me një strukturë karakteri që qëmoti është formësuar si egoiste, manipulative, pa ndjeshmëri dhe pa asnjë ndjenjë përgjegjësie shoqërore.
Diagnozë për një lider që shkatërron vetë institucionin që e drejton
Nëse ndokush ka ende dyshime përse Bashkësia Fetare Islame ndodhet sot në krizën më të rëndë morale dhe institucionale që prej themelimit të saj, mjafton të analizojë profilin psikologjik të atij që ndodhet në krye. Sepse BFI-ja, nën drejtimin e Shaqir Fetait, nuk ka vetëm krizë menaxheriale – ka një patologji në qendër. Dhe kjo patologji nuk ka për qëllim përparimin, por zhytjen në varësi, frikë, zbrazëti dhe nënshtrim. Fatkeqësisht, kjo nuk është më thjesht dështim – është një projekt i qëllimshëm shkatërrimi.
mosdoshmërinë të ndaj reflektimet me kolegun tim në Shkup, z. Arben Taravari, lider i Aleancës për Shqiptarët, një figurë e angazhuar seriozisht në çështjet institucionale dhe morale të komunitetit. Biseda jonë e sinqertë më dha një konfirmim të drejtpërdrejtë: edhe ai vetë, prej një kohe të gjatë, e ka vëzhguar në distancë figurën e Shaqir Fetait dhe, sipas tij, të gjitha simptomat dhe devijimet e përmendura janë të dukshme dhe alarmante. Taravari theksoi se bëhet fjalë për një individ që, në kushte të shëndetshme shoqërore dhe institucionale, do të ishte kandidat potencial për një rehabilitim të gjatë në klinika të specializuara psikiatrike. Ky konstatim nuk është ofendim – është thirrje për ndërhyrje, për mbrojtje të institucioneve nga elemente që jo vetëm që nuk kanë kapacitet për t’i udhëhequr, por përbëjnë rrezik të drejtpërdrejtë për shkatërrimin e tyre.
