Fjalë të bukura në hijen e varreve

Nëse ndonjëherë fjalët mund të lëndojnë më shumë se heshtja, atëherë teksti i quajtur “shprehje ndjenjash” nga Shaqir Fetai, me rastin e 30-vjetorit të gjenocidit në Srebrenicë, është shembulli më i qartë i kësaj lëndimi. Ky nuk është një homazh i denjë, por një tekst i zbrazët, që vetëm në pamje të parë mund të duket solemn dhe përkujtues. Në të vërtetë, ai përçon një ndjenjë të thellë hipokrizie, mungesë guximi moral dhe madje edhe përpjekje për të përfituar politikisht nga një tragjedi njerëzore. Në vend që të flasë qartë për viktimat, përkatësinë e tyre dhe për kriminelët që shkaktuan gjenocidin, Fetai zgjodhi të bëjë një deklaratë të paqartë, të mjegullt dhe të padobishme — një që nuk nderon askënd dhe nuk shërben asnjë të vërtete.

Fjalët dhe “ndjenjat” që fshehin të vërtetën

Në tekstin e tij, Fetai përkujton “8.372 boshnjakë të pafajshëm, burra e djem”, por askund nuk përmend drejtpërdrejt se kush i vrau. Askund nuk përmendet termi serb apo forcat serbe, të cilat ushtruan këtë krim të tmerrshëm. Gjenocidi nuk është një akt i pashmangshëm, natyror apo abstrakt – ai është një krim i organizuar nga dorë të njohura. Përmendja e viktimave pa përmendur kriminelët është një mohim i heshtur, një relativizim i qëllimshëm dhe, në vetvete, një padrejtësi e dytë ndaj viktimave dhe të mbijetuarve.
Në vend që të flasë me guxim për të vërtetën historike dhe për përgjegjësinë politike e morale të autorëve të gjenocidit, ai zëvendëson drejtësinë me mjegullën e “angazhimit për paqe”. Ai nuk bën asnjë dallim të qartë mes agresorit dhe viktimës, duke i ngatërruar qëllimisht rolet. Është ky një diskurs që i shërben më shumë një përpjekje për të mos mërzitur askënd, sesa një qëllimi të vërtetë për të përkujtuar tragjedinë dhe për të kërkuar drejtësi.

Mospërmendja e përkatësisë së viktimave – frikë apo besatim me agresorin

Pa dyshim, një nga elementët më shqetësues të këtij publikimi është frika e qëllimshme e Shaqir Fetait për të përmendur me emër viktimat dhe përkatësinë e tyre etnike e fetare, sikur të kishte ndodhur një fatkeqësi natyrore e paadresë, dhe jo një gjenocid i dokumentuar ndërkombëtarisht, i drejtuar me urrejtje, me strategji dhe me qëllim shfarosjeje.
Janë myslimanët boshnjakë që u masakruan. Janë burra dhe djem të popullit boshnjak, vetëm pse ishin myslimanë dhe vetëm pse ishin pjesë e një kombi që kërkonte të jetonte i lirë në shtetin e vet, Bosnje e Hercegovinë. Dhe janë forcat serbe, si ato të serbëve të Bosnjës ashtu edhe ato të Serbisë zyrtare, që kryen këtë krim monstruoz nën komandën e njohur të Ratko Mladiq-it dhe me mbështetjen ideologjike të një projekti gjenocidal të njohur si “Serbia e Madhe”.
Të shmangësh përmendjen e këtij fakti, të shmangësh etninë e viktimave, përkatësinë e tyre fetare dhe kombëtare, është një mohim tinëzar, një lloj “pastrimi” i kujtesës që ia humb kuptimin vetë përkujtimit. Në këtë mënyrë, Fetai bie në grackën e asaj që vetë e përmend si “krimi i dytë”, mohimin e gjenocidit, sepse të mos përmendësh kush u vra dhe përse, është një mënyrë për të relativizuar dhe zbehur realitetin. Është sikur të thuash se “diçka i ndodhi dikujt”, por pa emër, pa arsye, pa drejtim, prandaj, në këtë mënyrë, nuk ka më as përgjegjës, as drejtësi, as kujtesë.
Dhe një kujtesë pa emra, pa identitet, pa fajtorë, është një harresë e kamufluar me fjalë të bukura.

“Ndjenjat e Reisul Ulemasë” – për kë, për çfarë?

Fetai thotë se “po i shpreh ndjenjat e Reisul Ulemasë”. Po kujt ia drejton këto ndjenja? Vetvetes? Historisë? Zotit? Askund në tekst nuk del qartë se kujt i drejtohet me këtë përshkrim “emocional”. Retorika është e mbështjellë me klishe patetike si “dritë që na largon nga urrejtja” dhe “lutje që jehon përtej brezave”, por në mungesë të adresës konkrete të fajit dhe të fajtorëve, këto fjalë janë zbrazëti e rëndë, jo drejtësi e dhimbshme.

Hipokrizia e fotografisë – kujtim apo autopromovim?

Ndoshta më skandalozja në gjithë këtë publikim është fotografia që, sipas përshkrimeve të tua, paraqet Reisul Ulemanë në poza të buzëqeshura e triumfale para varreve të viktimave. Kjo është një fyerje e drejtpërdrejtë ndaj dhimbjes së nënave të Srebrenicës, ndaj nderit të të vrarëve dhe ndaj ndjenjës njerëzore më elementare të empatisë. Është një përdhosje e vendit të shenjtë të përkujtimit për hir të një vetë-promovimi grotesk.
Duket sikur ai ka ardhur në Potoçar jo për të përkujtuar, por për të bërë check-in në ndonjë “eveniment të rëndësishëm ndërkombëtar”, duke e kthyer tragjedinë në një sfond për përfitim imazhi dhe legjitimiteti personal. Dhe kjo, në vetvete, është moralisht e neveritshme.

Përmendja e Gazës, Ukrainës dhe “Nejmarit” – devijim apo mungesë serioziteti?

Në fund të tekstit, Fetai i vendos ngjarjet e Srebrenicës në një kornizë të paqartë dhe të pavend të konflikteve aktuale, përmend Gaza-n dhe Ukrainën, gjë që është një përpjekje e tejdukshme për të fituar pikë morale, por që përfundon duke relativizuar tragjedinë e Srebrenicës. Madje përmendja e “Nejmar”, çfarëdo që kjo të nënkuptojë në këtë kontekst, (mbase avdalli mendon per Mijanmarin!!!) është një tregues i qartë i mungesës së seriozitetit dhe të kujdesit në përgatitjen e një deklarate kaq të ndjeshme.

Fjalë të mëdha, ndërgjegje e vogël

Publikimi i të vetëquajturit “reis” është një akt retorik i zbrazët, i veshur me petkun e devotshmërisë, por i mungon guximi moral dhe ndershmëria historike. Ai flet për viktima, por nuk guxon të përmendë kriminelët. Ai flet për dhimbje, por e përdor për auto-promovim. Ai flet për drejtësi, por nuk përmend asnjë kërkesë konkrete për ndëshkim ose përgjegjësi; asnjë lutje drejtuar Zotit Fuqiplotë!
Në vend që të jetë një zë i fuqishëm për të vërtetën dhe drejtësinë, është bërë një zë që hesht kur më së shumti duhet të flasë me zë të lartë.
Dhe kjo, në fund të fundit, është fyerja më e madhe që mund t’i bëhet kujtimit të Srebrenicës.