Kanadaja i është shmangur angazhimit të saj ndaj NATO-s për një dekadë. Mund të mos jetë në gjendje të qëndrojë për shumë më gjatë.
Gjatë disa viteve të fundit, Otava është bërë një vend i jashtëzakonshëm midis aleancës prej 32 anëtarësh. Ajo nuk ka arritur të arrijë qëllimet e shpenzimeve të brendshme ushtarake, ka dështuar në standardet për financimin e pajisjeve të reja dhe nuk ka plane të arrijë atje.
Është një qëndrim që ka frustruar aleatët shumë e gjerë – nga Shtëpia e Bardhë në sallat e Kongresit e deri te kryeqytetet në të gjithë Evropën.
Dhe do të jetë në mendjen e anëtarëve kur të mblidhen këtë javë në Uashington për Samitin e NATO-s, ku pritet të bëjnë presion në Otava për të nxjerrë paratë, ndërsa paralajmërojnë se gjërat mund të përkeqësohen nëse Donald Trump kthehet në Shtëpinë e Bardhë.
“Ajo që po ndodh tani që të gjithë po shpenzojnë më shumë, fakti që kanadezët as që po përpiqen është bërë i qartë”, tha Max Bergmann, ish-zyrtar i kontrollit të armëve të Departamentit të Shtetit.
Ndoshta është befasuese që Kanadaja është një ngecje në shpenzime edhe pse është dëshmuar se është një aleate e fortë në arena të tjera, nga blerja e armëve amerikane te koordinimi i saj i ngushtë me SHBA-në në mbrojtjen e Amerikës së Veriut deri tek vendosja e trupave në Irak dhe Afganistan.
Por intervistat me dhjetëra diplomatësh nga vendet e NATO-s e bëjnë të qartë se kur bëhet fjalë për shpenzimet e mbrojtjes, aleatët janë të ngopur.
“Ata do të vazhdojnë të jenë kokëfortë” sepse nuk ka asnjë ndëshkim të vërtetë për dështimin në arritjen e qëllimit të aleancës”, tha një punonjës i Kongresit të SHBA, i cili si të tjerët të cituar në këtë histori iu dha anonimiteti për të folur lirshëm për një aleat të ngushtë.
“Evropianët janë të frustruar që po kritikohen dhe Kanadaja nuk po ndjen të njëjtin presion nga Uashingtoni”, shtoi ai.
Një nga 12 anëtarët themelues të NATO-s, Kanadaja nënshkroi me gatishmëri premtimin e vitit 2014 për të shpenzuar 2 për qind të GDP-së për mbrojtjen, pas pushtimit të Krimesë nga Vladimir Putin në Ukrainë, shkruan Politico.
Aleanca në tërësi mund të ketë qenë e ngadaltë për të arritur atje, por këtë vit, 23 nga 32 anëtarët e NATO-s do të godasin në shenjë ndërsa frika rritet përgjatë frontit lindor të aleancës mbi planet e Putinit, transmeton Telegrafi.
Dy nga vendet që nuk kanë përmbushur këtë obligim janë Kanadaja dhe Belgjika. Ato jo vetëm që nuk arrijnë të përmbushin objektivin prej 2 për qind, por edhe kërkesën për të shpenzuar 20 për qind për pajisje të reja.
Megjithatë, ndryshe nga Kanadaja, Belgjika thotë se do të arrijë atje deri në vitin 2035. Por, kur do të arrijë Kanadaja? Ata nuk do të thonë.
Rasti kanadez është veçanërisht zhgënjyes, thonë diplomatët, për shkak të mungesës së urgjencës në dukje të Otavës, pavarësisht problemeve të rëndësishme me pajisjet e vjetra ushtarake dhe ekonominë e saj të fortë.
Ushtria e saj është aq e pafinancuar sa gjysma e pajisjeve të saj konsiderohet “e padisponueshme dhe e papërdorshme” sipas një raporti të brendshëm të zbuluar.
Ndërsa Trump synon Gjermaninë dhe Francën, që kanë premtuar miliarda të tjera në blerje armësh dhe po përmirësojnë forcat e tyre të armatosura, vitet e nën-investimit e kanë lënë ushtrinë kanadeze të papajisur dhe të papërgatitur. Dhe nëse ish-presidenti kthehet në Shtëpinë e Bardhë, ai do ta vërejë.
Megjithatë, indiferenca në dukje e politikanëve kanadezë ndaj situatës u shfaq plotësisht në prill, kur qeveria e Trudeau publikoi një politikë të re të mbrojtjes që arrin në vetëm 1.7 për qind deri në vitin 2030.
Raporti bëri që disa në aleancë të veçonin Otavan për kritika duke pasur parasysh ekonominë e fortë të vendit, mungesën e ngarkesës së borxhit dhe pozicionin udhëheqës në një sërë çështjesh të sigurisë ndërkombëtare.
Dhe qëndrimi i tyre jep një shembull të keq për të tjerët.
“Opinioni kanadez nuk e sheh vërtet nevojën”, tha Philippe Lagassé, kryetar i Barton në Universitetin Carleton të Kanadasë.
“Nëse detyrohet të zgjedhë mes shpenzimeve të mbrojtjes, programeve sociale apo uljes së taksave, mbrojtja do të ishte gjithmonë e fundit. Pra, nuk ka asnjë përfitim politik për të përmbushur zotimin”, shtoi ai.
Qëndrimi i Kanadasë nxiti një grup dypartiak prej 23 senatorë amerikanë që të ndërmerrnin hapin jashtëzakonisht të rrallë për t’i dërguar një letër kryeministrit Justin Trudeau në maj, duke thënë se ata ishin “të shqetësuar dhe thellësisht të zhgënjyer që projeksioni më i fundit i Kanadasë tregoi se ajo nuk do të arrijë angazhimin e saj prej 2 për qind këtë dekadë”.
Dhe situata mund të përkeqësohet shumë nëse Trump zgjidhet.
“Unë mendoj se ajo që po bën Kanadaja po e bën më të lehtë për vendet evropiane që të ecin ngadalë në arritjen e pikës”, tha një diplomat evropian.
Një diplomat nga një vend tjetër i NATO-s tha se zyrtarët amerikanë kanë veçuar shpesh Kanadanë në diskutime si një vend që nuk po bën sa duhet për të përshkruar një rrugë drejt 2 përqindëshit, duke treguar gjendjen gjithnjë e më të trishtuar të arsenalit kanadez si ajo që mund të ndodhë pa më shumë investim.
“Ka pasur një shtytje të qartë nga amerikanët se ndarja e barrës është shumë e rëndësishme. Ata po e thonë në një mënyrë të përgjithshme, megjithëse e kanë vënë në dukje Kanadanë në mënyrë specifike si një vend që nuk arrin të mbajë hapin me shumicën e aleancës”, tha zyrtari.
Pikëpamja nga Uashingtoni, tha punonjësi i kongresit, është se “të gjithë duhet të marrin vendime të vështira” se si të shpenzojnë për mbrojtjen, madje edhe vendet e pasura si Kanadaja.
“Kjo quhet të jesh lider. Dhe ne nuk po e shohim Kanadanë ta bëjë këtë”, theksoi zyrtari
Në një intervistë të sinqertë në televizionin kanadez në qershor, shefi kanadez i shtabit të mbrojtjes, gjenerali Wayne Eyre, tha se investimi i pamjaftueshëm në mbrojtje do të thotë se “ushtria që kemi tani nuk është e gatshme të kundërshtojë kërcënimet që shohim që vijnë”.
I pyetur për mungesën e një plani për të goditur 2 për qind, ai shtoi: “unë nuk e mbroj atë dhe askush me uniformë nuk e mbron këtë”.
Në Samitin e NATO-s në Uashington, do të bëhet e qartë se “2 për qind nuk është tavani, është dyshemeja”, për atë që vendet pritet të kontribuojnë në buxhetet e tyre të mbrojtjes, tha diplomati nga vendi i NATO-s.
Vende të tilla si SHBA, Polonia, Norvegjia dhe Estonia kanë kaluar tashmë 3 për qind, ose kanë ndarë publikisht planet për të arritur atje.
“Që nga vitet e Trump, dhe veçanërisht që nga pushtimi i plotë i Rusisë në Ukrainë, “ekziston një pritshmëri për të ndarë barrën dhe seriozitetin në lidhje me mbrojtjen që Kanadaja nuk po e përmbush”, tha një zyrtar nga një shtet i NATO-s që ka shtyrë shumë përtej pragut prej 2 për qind.
“Aleatët të cilët nuk shpenzojnë të paktën 2 për qind të GDP-së për mbrojtjen minojnë seriozisht besueshmërinë e tyre dhe qëndrimin e përbashkët të parandalimit”, vuri në dukje një këshilltar i një ministrie të Mbrojtjes të një vendi anëtar i NATO-s, duke theksuar se dështimi i një grupi të vogël dhe në pakësim të kombeve për të përshkruar edhe një rrugë për të arritur atje, ka pasoja të rënda politike në Shtetet e Bashkuara dhe më gjerë.
Dështimi për të përmbushur standardet e vendosura nga Brukseli, përdoret si një pretekst për të sulmuar NATO-n dhe Evropën nga ata anëtarë të komunitetit të jashtëm dhe të sigurisë amerikane që zgjedhin ose strategjinë ‘Kina e para’ ose i përkasin kampit të izolacionit”, tha zyrtari.
“Një politikë e tillë minon rrënjësisht besimin ndaj atyre aleatëve. Nëse ata nuk kanë vendosmëri të mjaftueshme sot, nuk jam optimist për sjelljen e tyre nëse do të kishim një luftë të drejtpërdrejtë midis Rusisë dhe NATO-s”, shtoi ai.
Në një vizitë në Uashington në maj, ministri i ri i Mbrojtjes, Bill Blair, kundërshtoi kritikat se Kanadaja nuk kishte ndërmend t’i bashkohej klubit të 2 përqindëshit.
“Unë shpresoj që kur të kthehemi në Uashington për samitin e korrikut, ne do të jemi në gjendje të sigurojmë aleatët tanë se Kanadaja i kupton detyrimet e saj”, u tha ai gazetarëve.
“Ka më shumë për të bërë. Ne do të bëjmë më shumë, ne duhet të bëjmë më shumë. … Unë dua të jem në gjendje t’i siguroj aleatët se po e bëjmë punën tani. Ne kemi ulur kokën, jemi ende duke ecur fort në këtë. E dimë se ka më shumë për të bërë”, shtoi ai
Nga viti 2016 deri në vitin 2017, buxheti i mbrojtjes i Otavës u dyfishua nga 13.5 miliardë dollarë në 29 miliardë dollarë, i udhëhequr nga blerja e 88 aeroplanëve luftarakë F-35 të prodhuar nga SHBA, 16 aeroplanë Poseidon P-8A dhe puna e hershme në një projekt të madh për të ndërtuar 15 fregata për marinën që do të ndërtohet në Kanada.
